De gemeente Den Haag is goed begonnen. Op verzoek van de commissie Samenleving is het Programma Toegankelijkheid met verschillende deskundigen besproken.

Helaas kon ik er zelf hier niet bij aanwezig zijn. Gelukkig is Charlie Loos waarnemer Tweede Kamer van Terug naar de bossen bereid geweest om me te vervangen.

Toegankelijkheid in historisch perspectief

‘Wie zijn geschiedenis niet kent, is gedoemd haar opnieuw mee te maken’ is een uitspraak, die ook van toepassing is op de bevordering van de toegankelijkheid van de samenleving voor mensen met een handicap. Er wordt in Nederland al ruim drieënzestig jaar aandacht gevraagd voor toegankelijke openbare gebouwen, toegankelijk openbaar vervoer, infrastructuur en aanpassingen van woningen.

Het begin van de toegankelijkheidsbevordering in Nederland ligt in 1957, toen voor het eerst werd ingezien dat integratie van gehandicapten in de samenleving niet alleen een sociale, maar ook een ‘fysieke’ aangelegenheid was. Door het aanpassen van woningen, gebouwen en recreatieve voorzieningen, kortom door het aanpassen van de samenleving, kon pas echt van integratie gesproken worden.

Men ontdekte dat dankzij eenvoudige voorzieningen mensen vaak weer een redelijk normaal leven kunnen leiden.

Minister M.A.M. Klompé van CRM beloofde in mei 1970 bij de opening van Het Dorp in Arnhem, dat het subsidiebeleid van haar departement er op gericht zou worden de toegankelijkheid voor gehandicapten als eis te stellen.

Zij zou ook de andere ministeries verzoeken een soortgelijke gedragslijn te volgen.

In de bossen

Het is goed om ons te realiseren dat veel jongeren met een handicap tot eind jaren zeventig in internaten zaten in de bossen en duinen van Nederland, die vaak door religieuzen verzorgd werden en op het ommuurde terrein vonden alle activiteiten plaats: De school, zorg, vrije tijd en wonen. 

Er was nog geen op- en afrit bij de stoepen. Toegankelijkheid was ook bij Gemeenten nog geen item in de beleidsvorming. Gebouwen werden niet toegankelijk gemaakt want de enige keer dat ze buiten de muren  kwamen was de avond voor Sinterklaas, zodat de kinderen met een handicap uit de internaten  bij V&D pakjes konden kopen . Dit om het gewone publiek niet te confronteren met zoveel ellende. Werd je ouder dan was vaak het verpleeghuis of het Dorp je toekomst.

Tweede Kamer 1975

In april 1975 werden in de Tweede Kamer twee moties met algemene stemmen aangenomen met als strekking om 25 miljoen gulden beschikbaar te stellen voor de aanpassing van gebouwen voor gehandicapten in het kader van een werkgelegenheidsprogramma.

Dit onderzoek, getiteld “Gehandicapten in de kou? Kom nou!” werd in februari 1976 gepubliceerd. Daaruit kwam naar voren, dat gehandicapten behoefte hadden aan de volgende (in volgorde van belangrijkheid) toegankelijke gebouwen: kerken, winkels, zwembaden, bibliotheken, parken, postkantoren, cafés, wegrestaurants, busstations, NS- stations en bankgebouwen.

De grootste belangenbehartigers voor verbetering van de toegankelijkheid waren de mensen met een handicap zelf.

Geboden Toegang

Pas in maart 1973 rolde “Geboden Toegang” voor het eerst van de pers waar de minimale eisen van toegankelijkheid op een rijtje waren gezet. Voor veel belangenbehartigers en hun organisaties de nieuwe bijbel.

Het principe van wat later de integrale toegankelijkheid werd genoemd, was al in Geboden Toegang zichtbaar, ook niet-gehandicapten konden profiteren van toegankelijke voorzieningen, zoals mensen met koffers, ouders met kinderwagens, mensen met koffiewagens en ander rollend transportmaterieel.

Inmiddels is PBT consult exclusief gemachtigd om namens Ieder(in), ITS-opnamen en analyses ten behoeve van het ITS-keurmerk uit te voeren.

Afsluitend na deze historische  terugblik is het bouwbesluit nog steeds geen garantie voor toegankelijkheid. Nu we met steeds meer mensen met een beperking te maken hebben onder andere door de vergrijzing is het tijd voor actie.

Het VN Verdrag is helder

Toegankelijkheid is de norm. De meest dodelijke opmerking in de implementatievoorstellen is dat men onder politieke druk besloten heeft om het woord geleidelijk toe te voegen.  Den Haag laat zien dat u lef heeft en vergeet geleidelijk laat zien dat u een echte koploper bent. Achteraf aanpassen is altijd duurder en discrimineert mensen met een handicap, waardoor zij geen onderdeel zijn van onze economie, participatiesamenleving en burger van uw stad. In het zelfde verdrag staat dat we er voor moeten zorgen dat we mensen met een beperking betrekken. 

NIET OVER ONS, ZONDER ONS

Maar met mijn bijna 48 jaar ervaring in deze sector weet ik dat het niet vanzelf gaat. De gemeenteraad kan d.m.v. een amendement besluiten om toegankelijkheid zoals dat is omschreven in de integrale standaard toegankelijkheid afdwingen bij renovatie en nieuwbouw. Maar ook in het bestek bij vervoer en infrastructuur. De integrale standaard voor toegankelijkheid is er. De breedte van een deur is bekend, hoe geleidelijnen voor blinden moet worden aangelegd is uitgezocht. De hellinghoek weten we. Zelfs hoe een toilet, waar iedereen gebruik van kan maken ingericht moet worden is bekend. Ja zelfs hoe we bij brand naar buiten moeten kunnen.

Toegankelijkheidspolitie

Misschien wordt het tijd om de toegankelijkheidspolitie weer opnieuw op te richten zoals we die bij de CG Raad (Makkers Unlimited) hadden. Die de controle doet op straat en in gebouwen. Mooi werkgelegenheidsproject voor mensen met een handicap          

Zorg er voor dat mensen met een handicap opgeleid worden zodat ze bij bouw en woningtoezicht de plannen kunnen controleren.

15 januari 2020 

Jan Troost

Woordvoerder Terug naar de bossen

Directeur Inclusie Verenigt

Met dank aan Charlie Loos voor het waarnemen.

Koos Pelser en Harry Dietz voor het gebruik van hun historische onderzoek Toegankelijkheid in de kinderschoenen.