Alle berichten van Jan Troost

Over Jan Troost

Ik ben al 41 jaar betrokken bij de emancipatiebeweging van mensen met een handicap. Ik geloof in het leven, en dat humor een belangrijk wapen is om uiteindelijk iedereen zijn weg te laten vinden in onze samenleving. Creativiteit en vernieuwing zijn mijn credo, soms met een kritisch ondertoon, maar altijd met open vizier en gebruik makend van ieders kwaliteiten.

Debat over #rolstoelroadmovie

Opiniestuk, , , , , ,

Debat over #rolstoelroadmovie blijft de gemoederen bezig houden.

Ook het programma #ministervangehandicaptenzaken geeft ongetwijfeld discussie!

Mari Sanders voorspelde het al wordt bijzondere zomer.

Rolstoel Roadmovie (Mari kruipt een trap op van een brug in Venetië (foto copyright EO)

11 gedachten over “Leven we echt in twee verschillende Werelden?”

Beste Jan Troost (en beste lezers),

Het doet me goed dat u volop discussie voert over mijn column. Ik begrijp ook dat u dat doet vanuit het perspectief van iemand die zelf ook een beperking heeft. Daarin ligt misschien de wortel van onze schijnbare onenigheid.

Anders dan hierboven wordt gesuggereerd, heb ik mijn punt wel degelijk doordacht. Ik sta zelfs aan uw kant in de zaak van emancipatie en integratie! Uw titel hierboven: ‘Leven we echt in twee werelden?’, is juist wat ik heel erg bestrijd. Ook in mijn column. Mari Sanders praktiseert juist steeds dat denken in twee werelden – dat is wat me eraan stoorde.

Natuurlijk kunt u de serie als een openbaring hebben ervaren, daar ga ik niet over, en het is knap van Mari dat hij deze serie maakte. Maar wat ik in mijn column doe, is Mari Sanders als filmmaker serieus nemen. Ik geef hem een volwaardige kritiek, vooral op het punt dat hij zelf in categorieën mensen denkt. Alsof valide mensen alleen aan te spreken zijn op hoeveel ze voor invalide mensen doen, en alsof mensen met een beperking zichzelf steeds als rolmodel moeten zien.

Het kan zijn dat ik dat onvoldoende voor het voetlicht heb kunnen brengen, het kan ook zijn dat ik nou eenmaal in een perspectief zonder beperking gevangen zit. Maar u legt me nu wel tendentieuze woorden in de mond, en vindt het nodig mij af te schilderen als als iemand met platte, First Dates-achtige verwachtingen – met bijbehorend advies om maar een leeghoofdig reisprogramma te gaan kijken.

Zie deze alinea: (Dat hij…”misschien in een Italiaans dorpje een mooie romantische date zou hebben. Met een “gewone” vrouw natuurlijk, want stel je voor dat zijn date ook in een rolstoel zou zitten. Maaike dacht dat Mari een soort van Superman zou zijn die over de drempels vloog en geen gebruik zou maken van de lift in de Eiffeltoren maar als volleerd klimmer de Toren aan de buitenkant zou trotseren. Zonder zekering natuurlijk, anders is het voor Maaike niet stoer en “gewoon” genoeg.)

Natúúrlijk zou Mari de lift nemen, maar hij zou wel naar boven willen gaan wellicht. 
Zelf heb ik helemaal niet gerept van een ‘romantische date’; dat is uw woordencombinatie. Het ging mij over de romantiek in filosofische zin, over de queeste. De romantiek van een roadmovie zit ‘m in het onderweg zijn, de eenzaamheid en mentale reis, de onverwachte ontmoetingen en het stranden op ongeplande plaatsen. Het is de romantiek van het leven zelf, dat de reiziger op elk moment zo laat gebeuren. En waarom zou die romantiek niet zijn weggelegd voor iemand in een rolstoel?

In de Engelse vertaling heet de film overigens: The Wheelchair Roadmovie – Over the thresholds van Europa. (https://www.marisanders.nl/en/ ).
Dus niet ‘about the thresholds’. De titel suggereert zo dat hij over die drempels heen gaat reizen, terwijl hij nu de drempels voornamelijk thematiseert.

Mari Sanders heeft zelf een geprezen afstudeerfilm gemaakt, Rue Des Invalides (https://www.marisanders.nl/portfolio/ruedesinvalides/) (waarbij hij helaas geen hoofdrolspeler in rolstoel heeft kunnen vinden, dus een acteur nam), die eigenlijk precies de queeste van een ‘Rolstoel Roadmovie’ in de praktijk laat zien.

Het is jammer dat mijn fundamentele punt niet is begrepen (namelijk: als je integratie predikt, moet je er zelf naar leven, bijvoorbeeld door echt een roadmovie te gaan maken als je zegt dat je die maakt.) Wie werkt met concepten van groepen mensen, moet daar zelf heel scherp op blijven. Ik hoop vooral dat hij zich hierdoor gesterkt voelt en doorgaat.

Hartelijke groet,
Maaike Bos
Trouw

 

Beste Maaike en mede lezers,

Dank voor je reactie. Debat ga ik nooit uit de weg en hoor en wederhoor is ook voor mij bekend. Kom er dan ook op terug! Ik predik ook al 47 jaar integratie en leef er naar. Maar het feit dat een handicap een maatschappelijk probleem is ook een feit. Toen ik in Amerika op studiereis was had ik geen handicap doordat het een toegankelijke samenleving is.

Wat betreft de uitleg van wat een roadmovie is heb ik toegelicht in onze blog.

Je bent ongetwijfeld goed in het gebruik van woorden dus heb queeste maar even opgezocht.” Een queeste is een zoektocht of een onmogelijke opdracht. Tijdens deze zoektocht moeten er vele hindernissen overwonnen worden en het is niet altijd zeker dat de opdracht gehaald wordt. Vaak zijn het eenzame helden die de taak moeten volbrengen.”

Mari is dan ook iemand die de hindernissen niet uit de weg gaat. Je reactie dat er in de film twee werelden worden geschetst is ook waar.

Het is nog niet zo lang geleden dat jongeren met een handicap werden weggestopt in internaten in de bossen. Waardoor handelingsverlegenheid nog steeds van beidde kanten een feit is. Juist door met elkaar de dialoog aan te gaan ontstaat er inclusie. Maar ben altijd in voor een goed bak koffie.

Zoals je misschien vernomen hebt heeft het team van Mari Sanders de Broeder Tuck Award gekregen. https://troostoverleven.nl/2019/06/rolstoelroadmovie-krijgt-broeder-tuck-award/

Jan Troost

 

Beste Maaike,

Bedankt voor je reactie. Ik zag net ook je reactie in de mail maar ik zal hier even reageren.
Je schrijft dat jouw recensie geschreven is vanuit het perspectief van iemand zonder beperking. Dat snap ik. Maar je schrijft vervolgens dat de discussie die daarop volgde geschreven is door iemand die zelf een beperking heeft. En dát vind ik nou weer jammer.
Je normaliseert hierbij het idee dat mensen zonder beperking schijnbaar niks kunnen begrijpen van een serie als #rolstoelroadmovie. Geloof me, ik ken genóég kerngezonde mensen die de serie als geweldig, openbarend en leerzaam hebben ervaren. Mensen die als kerngezond persoon net zo graag de discussie aan willen gaan om de wereld samen een stukje beter te maken. 
Misschien wringt daar nog wel het meest de schoen: ik had gehoopt dat álle kijkers er iets van zouden leren. Niet alleen mensen met een beperking, maar ook juist mensen zonder beperking. Daarom vond ik jouw recensie gewoon jammer om te lezen. Ik had gehoopt dat je de diepere laag had begrepen en het juist niét als twee-werelden zou zien.

En ja, ik heb gelezen dat je zelf vind dat je niet in twee-werelden denkt. Daar verschillen wij van mening over. Ik heb nog eens je recensie erbij gepakt en ik merk dat je vind dat Mari in zijn gehandicaptenbubbel blijft hangen omdat hij een serie heeft gemaakt waarin hij bijzondere ontmoetingen heeft met andere gehandicapten. Hij zou volgens jou, ondanks zijn rolstoel, zo normaal mogelijk moeten doen. “Weg met die drempels”. Hij zou als gehandicapte de wereld even laten zien wat hij allemaal kan en hoe normaal hij is. Met normale mensen gaan praten. Een normale roadmovie dus. Maar Maaike, dat is het niet en dat is de insteek ook nooit geweest. Zoals je zelf zo mooi zei: “Niet ‘over de drempels heen’, maar: het verhaal gáát over de drempels.”

En begrijp me niet verkeerd hoor Maaike, ik snap jou. Je doet me denken aan mezelf toen ik 16 was. Ik wilde totaal niks hebben van dat gehandicapten gezeik. Ook als je in een rolstoel zit kan je gewoon normaal doen. Júíst dan had ik respect voor je. Waarom moet het altijd erover gaan wat je niet kan en wat er niet goed is? Wat wel vrij lastig was als je vader Jan Troost is trouwens.

Het enige jammere is dat ik ouder ben geworden en ben gaan snappen hoe belangrijk het is om te blijven communiceren, júíst over deze zaken. En júíst door iemand die het zelf meemaakt. En júíst door er een hip, roadtrip programma omheen te breien zodat het voor iedereen aanlokkelijk is om naar te kijken. De gesprekken die hij voert met zo veel verschillende inspirerende mensen zijn zó waardevol. En dit doet hij mijns inziens op een hele mooie, integere manier. Niet op de kijk-mij-nou-zielig-zijn-manier zoals jij er misschien naar gekeken hebt.

Je schrijft dat “invalide mensen zichzelf steeds als rolmodel zien”. Ja, dat is vaak zo. Maar snap je ook waarom? Snap je dat als zij het niet doen, er nooit iets gaat veranderen? Dat we er ook in Nederland nog láng niet zijn? 

Excuses trouwens voor de tendentieuze woorden die we u in de mond hebben gelegd. Mijn inziens was het humor, maar ik snap dat u dat niet zo ziet. En ‘het leeghoofdige programma’ 3 op reis vind ik ontzettend leuk trouwens. Jammer dat dat blijkbaar ook niet onder jou idee van ‘roadmovie’ past.
Ik ben ontzettend benieuwd wat voor jou dan wél een goede roadmovie is.

Ik hoop dat je begrijpt dat de insteek van onze blog was om op een grappige, luchtige manier te reageren op jouw recensie. Dat jij het niet grappig vond, snap ik. Maar dat vond ik om eerlijk te zijn van de jouwe ook niet. Vooral het zinnetje “In een besneeuwd Roemenië weigert hij hulp bij het afrollen van een ijzige rijplaat naast de trap. Hij valt achterover en glijdt vernederd op zijn rug naar beneden.” blijft in mijn hoofd steken. Ik zal hier maar verder niet op in gaan maar ik hoop dat je begrijpt wat ik niet oké vind aan deze zin.

Dan als laatste, je schrijft: “De romantiek van een roadmovie zit ‘m in het onderweg zijn, de eenzaamheid, de mentale reis, de onverwachte ontmoetingen en het stranden op ongeplande plaatsen. Het is de romantiek van het leven zelf, dat de reiziger op elk moment zo laat gebeuren. En waarom zou die romantiek niet zijn weggelegd voor iemand in een rolstoel?” Om te antwoorden op de laatste zin: die romantiek is inderdaad niet zomaar weggelegd voor iemand in een rolstoel. Dat kun je moeilijk begrijpen, dat snap ik. Maar stel je voor dat je in een onbekende stad terecht komt, vol met kinderkopjes. Je moet al uren naar de wc maar helaas, overal zitten trappen voor de deur. Je besluit maar om weer in de auto te stappen en door te rijden naar wat hopelijk een hotel wordt. Uren later kom je eindelijk een hotel tegen. Geen trap voor de deur: bingo! Helaas. Het bed blijkt veel te hoog, de wc nog veel hoger en er is een flinke trap voor de deur. De lichtknop zit zo ongeveer op 1.80 hoogte en de ruimte tussen het bed en de muur is kleiner dan de gemiddelde cavia.
Precies om déze redenen ben je als gehandicapte genoodzaakt om je vakanties tot in de puntjes te plannen. Hoe stoer je ook bent, er zullen altijd hobbels op de weg zijn die je moet trotseren. Er zullen ongetwijfeld gehandicapten zijn die een ongeplande reis zijn aangegaan, maar het zal hoe dan ook met meer uitdagingen komen dan voor een niet-beperkt iemand.

En dáárom, Maaike, is die romantiek niet zomaar weggelegd voor iemand in een rolstoel.
En dan nog maar te zwijgen over het feit dat het nooit de bedoeling was om een romantische roadmovie te maken.

Ik hoop dat je mijn standpunt ook begrijpt en respecteert. En eigenlijk hoop ik dat je misschien met andere ogen de serie nog eens wil bekijken. Wie weet ga je zien wat ik zag.

Met vriendelijke groet,


 Jeske Troost

 

Inmiddels is @marisanders samen met zijn vriendin naar Canada. Een toegankelijk land: de romantiek ontstaat dan vanzelf! Ik heb ze nog gevraagd of ze de camera mee wilde nemen, maar helaas. Wie weet bij de volgende serie 😉

Jan Troost

Helemaal met je eens! Het enige jammere van de serie vond ik dat er niet meer afleveringen waren, had graag meer willen zien.

Jacqueline

Beste Jeske en Jan.

Inderdaad, wat een bizarre reactie. Ikzelf hik nog aan tegen de rolstoel, en dit soort dingen maken het inderdaad extra moeilijk. De serie was voor mij een eyeopener, omdat het juist heel duidelijk liet zien hoeveel er mogelijk is in samenwerking met anderen.
Maar, samenwerken betekent praten. Niet invullen voor een ander wat jij denkt dat goed voor iemand is en wat hem de waardigheid geeft die hij of zij verdient.
Maaike heft dit absoluut niet begrepen en dat is heel jammer voor haar. Mari heeft het geweldig gedaan.

Manon

Jan en Jeske,

Het was inderdaad een bijzondere recentie. Zo zie je maar weer dat mensen nog vreemd aan kunnen kijken tegen mensen met een beperking. Gelukkig zijn er steeds meer mensen die ‘ons gehandicapten’ wel als niet bijzonder zien. De film was voor mij niet vernieuwend. Wel werd ik weer eens met de neus op de feiten gedrukt dat de strijd die jij Jan, en ik al jaren voeren, nog lang niet gestreden is. Niet in de rest van Europa, maar zeker ook niet in Nederland.

Frans

‘ Ze hep er echt helemaal niks van begrepen’, zou een bijna uitgestorven ras Amsterdammer zeggen. En dat is dom en treurig. Van Trouw verwacht je beter.

 jorisblog

Een mooie en goede 3 delige documentaire kan er niets anders van maken. Zo zie je maar weer hoe verwachtingen een eigen leven kunnen gaan leiden.

Ook voor mij mogen er meerdere docu’s komen, wellicht nog met meerdere persoonlijkheden, dit maakt mijnsinziens het beeld nog helderder voor véle mensen. Verwachtingen in het dagelijkse leven hebben we allemaal, ook ik zelf, de realiteit is vaak zonder die ene verwachting.

Al met al een mooie weergave van Mari hoe de echte werkelijkheid is, ook in ons kikkerlandje waar we nog 1 wereld te winnen hebben.

 Jolanda

Jan en Jeske.

Ook ik heb met gemengde gevoelens gekeken naar de serie van Mari, in zoverre kan in Maaike gelijk geven.
Gevoelens van schaamte bijvoorbeeld, over mijn eigen ontevredenheid bij kleine ongemakken (sneeuw maakt ons inderdaad allemaal gelijk.) Gevoelens van herkenning over uitsluiting en denigrerend gedrag, die je ook kunt ervaren als vrouw. Of zoals de door Mari geïnterviewde acteur zei: “Wat als we hier het woord “black” zouden invullen, dan hebben we een hele andere discussie.”

Mijn verwachtingen waren wel beduidend anders als die van Maaike: ik had de trailer bekeken en dat bleek een goede inkijk in de serie. Ik verwachtte geen romantiek, geen creatieve, onverwachte oplossingen voor problemen die zij en ik wellicht zouden hebben op reis.

Weet je, een Maaike en ik kunnen een vliegtuig uitlopen, op modderpaden moeizaam strugglen en door muskieten lek geprikt gelouterd naar huis met herinneringen aan meditaties en ontmoetingen met bijzondere en wijze mensen op een berg of in het regenwoud.
We gaan onszelf tegengekomen, hebben nieuwe inzichten verworven en zijn (weer) dankbaar voor wat we hebben en zijn (geworden).
Dat is in het kort de roadmovie uit films en in boeken. Een geromantiseerde* versie.
Mari kon het vliegtuig niet eens uit omdat zijn rolstoel kwijt was! Hij heeft zich op handen en voeten door straten en over vloeren geworsteld om in een café of bij een toilet te komen. Door verhalen van en met anderen werd hij geroerd, stil, opstandig en blij. Dankbaar voor wat de reis hem bracht, ging hij weer naar huis.
Dat is in het kort de roadmovie die we van Mari te zien kregen. Een documentaire versie.

Het programma was niet wat Maaike had verwacht, dat kan. Ze had de volgende delen kunnen bekijken vanuit een nieuwe invalshoek, dat had gekund.
Er waren genoeg delen en tijd om het ook tot háár roadmovie te maken.
Er waren haar verwachtingen, struggles met onderdelen, confrontaties met haar eigen wereldbeeld en – vooral dit gunde ik haar : nieuwe inzichten te verwerven.

“Wat als we hier het woord “black” zouden invullen, dan hebben we een hele andere discussie”
maar vooral: een nieuw inzicht.

N.B. * ‘geromantiseerd’ wil zeggen dat het een in de verhalende vorm gepresenteerde ervaring is. Het heeft niets te maken met ‘romantisch’ in de zin van liefde.

 Céline Sonneville

 

 

Gastblog Sandra Zwagerman: Rolstoelwalhalla?

Gastblog, , , , ,

 Avontuurlijke verhuizing van Bussum naar Zweden.

Verhuizen is, wanneer je afhankelijk bent van de WMO, een avontuurlijke onderneming. Ik deed dat ooit. Het hangt geheel van de gemeente, die je achterlaat en de gemeente, waar je gaat wonen af, of je bijvoorbeeld je rolstoel mag houden of deze moet inleveren en de hele procedure van aanvragen overnieuw mag doen. In de praktijk is dat aanvragen een kwestie van wachten, wachten, passen, wachten, wachten, er achteraan bellen, en Euiteindelijk, hopelijk binnen een afzienbare periode de levering van de rolstoel.

Emigreren

Emigreren, terwijl je een rolstoel via de in natura regeling van de WMO hebt is van een heel nieuw kaliber. De rolstoel moet ingeleverd worden, maar je moet nog naar het land reizen. Mocht je dat ooit van plan zijn, wees voorbereid.

Mijn Zweeds rolstoel

Wij besloten de rolstoel of over te nemen of er zelf maar één aan te schaffen. Gelukkig hadden we al een paar jaar elke cent die we overhielden gespaard, omdat deze emigratie nu eenmaal ging gebeuren. In 2016 riepen we vrij opportunistisch : “We gaan in 2019”.  En door een reeks van toevalligheden en geluk is dat ook gebeurd. Vanaf 2016 kocht ik geen broek meer boven de 10 euro en is er niks overbodigs meer gekocht. Verder werd elke cent op een spaarrekening gezet om in het onvermijdelijke te kunnen voorzien. De Rolstoel.

Navraag bij gemeente

Na navraag gedaan te hebben wat de kosten van het overnemen van de rolstoel zouden zijn, besloten we dat bedrag niet aan een (hoewel ik de eerste gebruiker ben, maar ik weet nu eenmaal hoe ik mijn rolstoel soms afbeul) tweedehandsje uit te geven. Voor die prijs kon ik een nieuwe, van een misschien minder populair merk, kopen. Maar zolang het er goed uitziet en goed rolt hoef ik geen exclusief merk. Gelukkig zijn de Trike en Freewheel van mezelf, dus dat was makkelijk. Beetje passen en meten en die passen zo weer op een nieuwe rolstoel.

mail

Voordat we tot aanschaf overgingen mailden we naar ‘onze’ regio in Zweden. We hadden vragen over het eventuele onderhoud van deze nieuwe aanwinst en waar we dat konden laten doen. Ik had het antwoord, dat we kregen, niet verwacht.

Geen nieuwe rolstoel aanschaffen

Zij adviseerden ons namelijk om géén nieuwe rolstoel aan te schaffen, omdat zij hun eigen systeem hadden en ze hun best gingen doen om mij zo snel mogelijk van een rolstoel te voorzien. Kon ik wellicht de rolstoel van de gemeente een paar weken houden?

Haha, nee natuurlijk. En wat is een paar weken. Zijn dat Nederlandse WMO-weken? En hoe lang duurt dat dan in Zweden? Ze zien me aankomen, nog geen cent verdiend en nu al in de belastingpot graaien. Het strookte niet helemaal met mijn ‘niet voor niets’ houding, maar ik ging er maar in mee.

Gelukkig had ik een ruim 15 jaar oude reserverolstoel, die in onze schuur altijd geduldig wacht tot ik lekke banden of anderszins pech heb, niet mijn maat en ik kan er absoluut niet de hele dag in zitten, maar hij heeft me al vaker gered. We schaftten nieuwe banden aan en ik kon in ieder geval rollen.  De Trike kon passend gemaakt. De Freewheel helaas niet. Het zou maar voor een paar weken zijn.

Het Zweeds systeem

Op naar het Zweedse systeem en geloof me; ik was zeer benieuwd. Want mijn rolstoelen in  Nederland duurden nooit weken, die duurden maanden en moeite en ergernis.

Sandra in Zweden

Om het Zweedse systeem te begrijpen moet je weten dat iedere nieuwe inwoner op basis van verblijfsrecht , mijn man heeft een vast arbeidscontract, dus recht op verblijf, een persoonsnummer toegewezen krijgt.  Mijn verblijfsrecht is gebaseerd op het feit dat ik met hem getrouwd ben. Zonder dit nummer besta je niet, je kunt nog geen abonnement bij de bieb krijgen. Je komt aan in Zweden en de eerste werkdag sta je bij de Zweedse belastingdienst formulieren in te vullen en dan wacht je een paar weken tot je je nummer hebt.

De ergotherapeut

Intussen had de regio Gävleborg de gemeente Ockelbo, waar wij wonen, ingeseind dat wij er waren. De ergotherapeut van de gemeente kwam op bezoek. Ze zei;”Sorry dat het zo lang geduurd heeft”……ik was er immers al 3 weken….Dit vonden wij heel grappig, want in Nederland duurt het minimaal het dubbele voordat de gemeente je een brief heeft gestuurd of je überhaupt iets krijgt. Echter, ik had nog geen persoonsnummer, maar nu blijk je voor urgente aangelegenheden een tijdelijk nummer te kunnen krijgen en zij zou dat tijdelijke nummer aanvragen. Ze had ook vast een afspraak gemaakt, de week erop, bij Hjälpmedel Sam in Gävle om een rolstoel te passen en die dag haalde ze me op om er samen heen te rijden. Inmiddels was ik een officieel persoonsnummer rijker, dus ik bestond nu officieel.

Aangekomen bij de Zweedse versie van  Hulpmiddelencentrum vertelden ze me dat ze die dag in ieder geval een rolstoel gingen samenstellen waarin ik beter kon zitten en lichter kon rollen. Die ik die dag kon meenemen. Dat was een verrassing, omdat ik dacht dat we gingen passen en meten en bestellen en ik dan in september misschien een nieuwe rolstoel zou hebben.

Er kwam een frame die mijn maat benaderde, maar eigenlijk gewoon klopte dus dat was mooi. Twee man sterk werden er wielmaten gewisseld en hoe voelde dat? Niet zo goed, maar het moet goed zijn, er verdween er één in de opslag en kwam er uit met andere wielmaten. Dat was beter, en je krijgt ook een goed kussen in de juiste dikte en maat en even kijken of de voorwielen wellicht verwisseld moeten worden. Even de balans voelen….wil je die of die remmen, oké dan wisselen we toch even, want het moet wel goed zijn. En al die tijd zat ik in een fantastische rolstoel, ultralicht terwijl deze 2 techneuten om mij heen liepen en onderdelen verwisselden.

Na zo’n anderhalf uur, want de Freewheel werd ook passend gemaakt, had ik een passende ultralichte rolstoel, van een nogal duur Zweeds merk. Ik moest beloven dat als ik toch iets anders nodig had, ik contact moest opnemen met de ergotherapeut en dat ze dan dat onderdeel bestelden. Ook als ik twijfelde over de maat van het frame, dan zouden ze dat gaan bestellen.

Want het moet goed zijn

En ik was precies 26 dagen in Zweden…..

Met man Jerry en hond Aslan

Waarom het hier kan zoals het gaat, ik weet het echt niet. Ook hier zitten er grote verschillen tussen de verschillende gemeentes, dat wijkt niet af van het Nederlandse systeem. Is dit dan hét grote voorbeeld voor Nederland?

Ik kan het je niet vertellen. Dat het voor mij, nu in dit geval, een nieuwe, betere ervaring is geweest. Absoluut. Ik gun dit iedereen in Nederland. En ik denk dat de gemeentes in Nederland hier in ieder geval iets van zouden moeten leren. Al is het maar dat men de noodzaak van een snelle afhandeling gaat inzien. Niet alleen op papier en met loze beloftes, maar  in de praktijk.

Want zonder goede voorzieningen zijn we nergens. En zonder goede rolstoel komen we nergens.

Sandra mis je nu al.

Sandra Zwagerman  (Onze verslaggeefster in Zweden)

#rolstoelroadmovie krijgt Broeder Tuck Award

Blog, Opiniestuk, , , , , , ,

Op maandag 3 juni heeft Regisseur Mari Sanders en zijn team uit handen van Jan Troost de Broeder Tuck Award ontvangen.

In 2017 gaf Actiegroep Terug naar de Bossen en Inclusie Verenigt de Broeder Tuck Award voor het eerst uit. Door deze prijs zal onze grote vriend Jeroen Zwart herinnert blijven en zijn werk voortgezet.

Regisseur Mari Sanders met zijn team en de EO die het mogelijk maakte.

Regisseur Mari Sanders heeft met de driedelige serie bij de EO #rolstoelroadmovie een reis door Europa gemaakt. Hierin heeft hij gesprekken gevoerd met mensen die het verschil hebben gemaakt in Europa. Eenieder heeft op hun eigen wijze een bijdrage geleverd en een stem geven aan de mensen met een handicap in hun land.  Deze serie maakte duidelijk dat  we belangenbehartigers, zoals Mari die ontmoet heeft, nog steeds hard nodig hebben. Maar wat ook indruk op ons maakte was de kwetsbaarheid, de humor en de ontdekkingsreis van de regisseur zelf die op een hele natuurlijke wijze gefilmd is. Het was rauw en echt. Maar gaf tegelijkertijd een helder beeld van hoe de situatie momenteel in Europa is. Zeker in de tweede aflevering stelde hij zich ook kwetsbaar op door de uitdagingen aan te gaan, ook met zichzelf.

Mari’s doorzettingsvermogen, het zich verplaatsen in de gesprekspartners, de herkenbaarheid voor veel mensen en niet te vergeten de humor waren roldoorbrekend. Dit zorgde ervoor dat deze serie voor een breed publiek boeiend was om naar te kijken want de thema’s opvoeding, acceptatie en afhankelijkheid hebben we allemaal mee te maken. Tijdens een informele bijeenkomst in het gebouw van de  EO  is deze prijs voor de tweede keer uitgereikt. In 2017 heeft Broeder Tuck hem zelf nog mogen overhandigen aan de Gemeente Breda. Helaas is Broeder Tuck niet meer onder ons maar heb ik hem zelf mogen uitreiken aan deze jonge regisseur waarvan ik overtuigd ben dat we nog veel van hem zullen horen.

Joke Visser

De 2e Broeder Tuck Award is gemaakt door Joke Visser, beeldend kunstenaar uit Elst (Gld.). Joke is beeldhouwer in steen en klei. Door haar onderzoek naar deze materialen creëert ze nieuwe mogelijkheden die nieuwsgierig maken. Net als de Actiegroep Terug naar de Bossen is Joke van mening dat geschreven en ongeschreven regels van de maatschappij de ruimte beperken waarin we ons bewegen. Er zijn nieuwe manieren nodig om daaruit los te komen. Precies zoals regisseur Mari Sanders laat zien.

De Broeder Tuck Award

Wie was Broeder Tuck?

Jeroen vervulde binnen de actiegroep Terug naar de Bossen de rol van Broeder Tuck. Als broeder, gekleed in een donkerbruine pij, was hij een verbinder die zich inzette voor gelijke kansen voor mensen met een handicap.

Broeder Tuck (Jeroen Zwart)

De Broeder Tuck Award is een stimuleringsprijs voor individuen, organisaties en bedrijven die zich inzetten om gelijke kansen voor mensen met een handicap te realiseren, in overeenstemming met het VN-Verdrag inzak rechten van personen met een handicap. Het VN Verdrag is in juli 2016 geratificeerd door de Nederlandse Regering.

Ik weet zeker dat Jeroen, Broeder Tuck, het met ons eens zou zijn om de Award van 2019 aan Mari en zijn team te geven! Want de serie was:

Grensverleggend, strijdbaar en vol met humor.

Jan Troost

Leven we echt in twee verschillende werelden?

Blog, , , , , , , ,

Met verbazing heb ik het artikel van TV Recensent Maaike Bos in de Trouw gelezen. Dit artikel heeft de EO serie #rolstoelroadmovie van regisseur Mari Sanders van commentaar voorzien.  Mocht je het nog niet gelezen hebben: zie hier het artikel.

Jeske en ik samen op avontuur 😉

Om mijn gedachten te scherpen heb ik het artikel ook aan mijn PA (Personal Assistent) en tevens dochter Jeske voorgelegd en voor de eerste keer maken we samen een blog over dit boeiende onderwerp.

Quote Maaike Bos: “Rolstoel Roadmovie stelt teleur: het is geen echte roadmovie”

Rolstoel Roadmovie (Mari kruipt een trap op van een brug in Venetië) (foto copyright EO)

Dit was de kop boven het artikel. ‘Rolstoel Roadmovie stelt teleur: het is geen echte roadmovie.’  We dachten eerst dat mevrouw Maaike Bos een andere serie had gezien. Maar nee, ze had met een ander verwachtingspatroon naar de serie #rolstoelroadmovie gekeken. Ze fantaseerde er van te voren hard op los en had verwacht dat onze jonge filmmaker de Eiffeltoren zou beklimmen, bizarre ontmoetingen zou hebben in Burgarije en misschien in een Italiaans dorpje een mooie romantische date zou hebben. Met een “gewone” vrouw natuurlijk, want stel je voor dat zijn date ook in een rolstoel zou zitten. Maaike dacht dat Mari een soort van Superman zou zijn die over de drempels vloog en geen gebruik zou maken van de lift in de Eiffeltoren maar als volleerd klimmer de Toren aan de buitenkant zou trotseren. Zonder zekering natuurlijk, anders is het voor Maaike niet stoer en “gewoon” genoeg.

Superman

Helaas voor hem is Superman (Christopher Reeve) uiteindelijk ook in een rolstoel terecht gekomen. Van de ene wereld in de andere wereld.

Superman

Zou dat de reden zijn dat Maaike Bos en wij zo anders naar deze serie hebben gekeken? Ik geef toe, ik ben niet heel snel fan van een serie. Zeker niet van series waarin de lamme weer gaat lopen en de blinden weer gaan zien zoals regelmatig te zien is bij sommige commerciële omroepen.

Zelfs de titel gaf verwarring bij Maaike dus speciaal voor haar hebben we maar even opgezocht wat het betekent:

“Een roadmovie is de algemene naam voor een filmgenre waarin de hoofdpersoon een reis maakt. Die reis staat gedurende de hele film centraal. Vaak ondergaat de hoofdpersoon ook een mentale reis. Het genre heeft zijn wortels in oude verhalen over epische reizen en tochten zoals de Odyssee.”

Volgens ons voldeed de serie hier perfect aan. Maar iedereen mag zijn eigen mening hierover vormen. 

Wat had je verwacht?

Het feit dat Maaike romantische “gewone” ontmoetingen, zoals ze ze omschrijft, had verwacht en teleurgesteld is dat de meeste ontmoetingen gaan over toegankelijkheid en vooral over hoe verschillende landen omgaan met hun gehandicapte bewoners, is toch vreemd. Voor een serie waar letterlijk het woord “rolstoel” in de titel staat zou je verwachten dat Maaike toch wel door zou hebben dat dit geen serie zou worden met “gewone” ontmoetingen en “romantische tv”.  

Welkom in onze wereld

Bij het kijken van de serie verplaatste ik me volledig in de hoofdrolspeler. Het was griezelig herkenbaar. Mari Sanders, de regisseur en hoofdpersoon, is de helft van mijn leeftijd en Jeske, mijn dochter, is weer van een iets jongere generatie. Maar voor mij maakte deze serie duidelijk dat we belangenbehartigers zoals Mari die ontmoet heeft nog steeds hard nodig hebben. Maar wat ook indruk op me maakte was dat kwetsbaarheid, de humor en de ontdekkingsreis van de regisseur op een hele natuurlijke wijze gefilmd is. Het was rauw en echt. 

De Zusters die de zorg op zich hadden genomen.

Toen ik jong was hadden we geen regisseurs, theatermakers, bloggers en politici met een beperking. Het was mooi om te zien dat in de serie deze wél voorkwamen. Wij zaten vroeger in internaten, ver weg van de samenleving. We zaten op aparte scholen en alles werd voor je beslist. 

Jeske zat op een ‘gewone’ school, kon perfect meekomen en inspireerde zelfs andere leerlingen. Dat geeft maar weer aan hoe belangrijk het is! 

De integratie komt steeds dichterbij! Het is een kwestie van lange adem.

Mari, wij adviseren je om gewoon door te gaan met je volgende film. Laat je niet tegenhouden door recensenten die overduidelijk zich niet hebben ingeleefd in het onderwerp van de serie. Wat ons betreft stuur je #rolstoelroadmovie maar vast naar het Nederlands Filmfestival! 

En Maaike, misschien is deze serie wat voor je. 3 op Reis zit bóórdevol roadmovie-waardige momenten gemaakt door “gewone” mensen en vol met “romantische” ontmoetingen! 

Jeske en Jan Troost

Onafhankelijk leven!?

Blog, , , , ,

In de slotaflevering van het programma Rolstoel Roadmovie (EO) vroeg Mari Sanders zich af hoe onafhankelijk hij echt kan worden als persoon met een handicap. 

Mari kruipt de beroemde Rialto brug in Venetië af (foto copyright EO)

Ik heb eerst de betekenis van het woord maar eens opgezocht:

‘Onafhankelijkheid’
on·af·han·ke·lijk(bijvoeglijk naamwoord, bijwoord) Acties ondernemen die meer gebaseerd zijn op eigen overtuigingen in plaats van onder invloed van iets of iemand anders. Zelfstandig kunnen beslissen. Een eigen koers varen.

Ik ben al weer een tijdje betrokken bij ENIL (European Network on Independent Living.) Onafhankelijk Leven en haar organisaties zijn in de jaren zestig /zeventig ontstaan in Amerika en later is deze beweging van mensen met een handicap de hele wereld over gegaan. In de jaren zestig en zeventig ontstond het gevoel dat ook jongeren met een handicap mensenrechten hadden. En niet moesten worden weggestopt in instellingen ver buiten de samenleving. 

Maar wat betekent het voor mij?

Als klein kind ben je afhankelijk van je ouders. Toen ik vroeger in de box zat kon ik er niet uit zonder hulp van mijn ouders.

De box

Door mijn bindweefsel-aandoening Osteogenesis Imperfecta en de vele botbreuken die ik daardoor op liep was ik in tegenstelling tot anderen ook ná de box afhankelijk.  Door de vele botbreuken was mijn spierkracht enorm afgenomen en moest ik mijn limonade met twee handen oppakken. Als ik naar bed moest moest ik altijd door twee personen getild worden. Als ik naar het toilet moest werd ik op de po geholpen. Dit ging door tot mijn 18e. Doordat mijn spieren inmiddels door revalidatie sterker werden en de botbreuken af namen kon ik steeds meer zelf. Langzaam voelde ik dat ik de baas over eigen lijf werd. Ik kon zelfstandig uit bed komen, zelf naar het toilet gaan en zelf mijn rolstoel voortbewegen.

Voor het eerst in mijn leven voelde ik me onafhankelijk

Natuurlijk had ik soms hulp nodig. Bijvoorbeeld om in de boot te komen in Loosdrecht. Maar ík gaf aan hoe we het gingen doen. Ook dat is onafhankelijkheid; zélf beslissen hoe de soms noodzakelijke hulp die je nodig hebt gedaan wordt. Mijn vader had een brancard uit het leger van hout en canvas geregeld om me in de rubberboot te krijgen waardoor ik kon gaan varen in Loosdrecht. Zelfstandig het water op, wat was dat een overwinning.

varen, wat een gevoel van vrijheid!

Maar het moment dat ik me echt onafhankelijk voelde was het moment dat ik mijn rijbewijs haalde in mij eigen (in bruikleen van het GAK ) Volvo 66. Het mooiste wat me is overkomen nadat ik op mijn zesde een rolstoel kreeg. Jezelf kunnen verplaatsen is voor mij nog steeds het allerbelangrijkste wat me geholpen heeft om mijn zelfstandigheid terug te krijgen. Nog steeds rij ik de vrijheid tegemoet met mijn aangepaste bus. Maar ik moet nog steeds hulp vragen als ik met het vliegtuig ga. Maar toch is het anders dan vroeger omdat het hulp is waarbij ik zelf de beslissing genomen heb. Ik wilde zelf gaan vliegen. Maar ik geef toe, ik vind het nog steeds helemaal niks dat ik mijn leven in handen geef van de piloot in het vliegtuig. Ik was liever zelf piloot geworden.

Toegankelijkheid is een maatschappelijk probleem

Het gevecht om toegankelijkheid van onze wereld is er een van lange adem.

Modelbouw 1979

In 1979 ben ik begonnen om mijn modelbaan toegankelijker te maken met verhoogde perrons en op- en afritten bij de stoepjes. Helaas is het nog steeds niet helemaal gelukt. 😉

Hoe toegankelijker de wereld wordt, hoe minder afhankelijk wij worden. Je handicap is een maatschappelijk probleem. Je ziekte of aandoening is iets waar je zelf mee om moet leren gaan!

 

Interview in het Engels voor ENIL heb ik hieronder staan.

 

https://enil.eu/news/meet-jan-troost-from-the-netherlands/

Acceptatie en grenzen verleggen

Blog, , , , , , ,
Afgelopen week werd de tweede uitzending van ‘Rolstoel Roadmovie’ uitgezonden.  In de serie #rolstoelroadmovie onderzoekt filmmaker Mari Sanders hoe Europa eruitziet door de ogen van mensen met een lichamelijke handicap.
mari sanders rent met Javier Conde
Mari zoekt zijn eigen grenzen op (foto copyright EO)
 
Iets wat mij deze keer opviel was dat het tijdens de uitzending het eigenlijk ook ging over grenzen verleggen, acceptatie en beeldvorming in de “gewone samenleving”.

Twee-eiige eenling

Kaft scriptie Jan Toost

En dus heb ik mijn oude scriptie uit 1983 er maar weer eens bijgehaald. Tijdens mijn opleiding Maatschappelijk Werk maakte ik een scriptie met als thema ‘acceptatie en integratie in de samenleving’.

Maar hoe zat het eigenlijk met mijn eigen acceptatie en wat was het beeld dat ik van mezelf had? Tijdens mijn MBO sociale dienstverlening was ik ongehinderd uit de strijd gekomen. Maar tijdens deze opleiding (had ik kunnen weten…) werd me het vuur aan de schenen gelegd. Ik was te onzichtbaar, hield me op de vlakte en liet niet zien wie ik was. Door mijn onzekerheid en omdat ik toch dacht “wat ik te vertellen heb, is toch niet boeiend” luisterde ik voornamelijk. Het resulteerde in een onvoldoende voor methodiek en dat betekende dat ik het jaar over moest doen. Ik was boos.  Je zit met 24 hulpverleners in een groep en dan stuurt de groep je weg. Eerst dacht ik “die stomme valide mensen! Niemand begrijpt wat ik in mijn jonge leven al heb mee gemaakt.” 

Twee gevoelens

Twee gevoelens streden om de eerste en tweede plaats. De groep heeft me laten stikken, maar ook werd ik éindelijk voor volwaardig persoon aangezien. Deze keer gebeurde het niet dat ik gewoon door mocht omdat ik een handicap had. Iets wat zeker in die periode ervoor nog wel eens gebeurde. Ik realiseerde me nu als ik mezelf niet liet zien, zonder gevoelens te laten zien dus, dat ik het jaar er op weer op de koffie zou komen.

Ik moest leren om mezelf open te stellen. Als je vertelt dat je je klote voelt met een grote glimlach op je gezicht dan wordt het toch lastig.

Binnen het internaat van de Maartenskliniek zat ik redelijk hoog in de maatschappelijke ladder. Maar nu zat ik buiten de muren van ons internaat. Binnen de opleiding HBO MW was ik de jongste , de enige persoon met een handicap en ook nog eens als enige met onbetaald werk omdat ik niet aan een betaalde baan kon komen. Dus ik had inmiddels aardig wat faalangst opgebouwd en was niet meer het haantje van de Maartenskliniek. 

Nieuwe start

Om maar meteen open de nieuwe groep in te gaan, vertelde ik meteen dat ik mijn handicap vanaf mijn pubertijd had losgekoppeld van mijn eigen ontwikkeling. Maar ook dat ik door de vele ziekenhuisopnamen en therapieën mijn geest en lijf los van elkaar waren gekomen. Een soort van overlevingsmechanisme,  het onteigende lichaam. Toen was in de tijd van de opleiding iedereen nogal geïnteresseerd in bio energetica en sensitivitytraining. Maar als tijdens oefeningen mede studenten me aanraakte had ik de neiging om ze van me af te slaan. Dat deed ik niet, want ik had inmiddels geleerd dat ik dan weer iets zou breken. En dat was ik niet van plan aangezien ik dat inmiddels al zo’n 50 keer gedaan had. Die oefeningen herinnerde me er weer aan dat ik ook nog Osteogenesis Imperfecta had.

Training

Voor mij was de meest confronterende oefening dat we met al mijn mede studenten op matjes moesten gaan liggen. De docente zei met zachte stem: “Nu gaan we allemaal de ogen dicht doen en moet je je volledig ontspannen”. Dat deed ik natuurlijk braaf.

Met zachte stem vertelde ze: ” je loopt door het weiland en springt over een aantal slootjes om uiteindelijk naar de grote boerderij in de verte te lopen”.

Van ontspannen voelde ik me steeds meer gespannen worden. Hoe ik ook mijn best deed, ik zag mezelf niet lopen en probeerde te bedenken hoe ik met mijn rolstoel over die stomme sloot kon komen. Zelfs met mijn fantasie lukte het me niet om zonder hulp over die sloot te komen.

De opleiding

Al mijn groepsgenoten vonden het heel ontspannen en kwamen weer uit hun trance. Voor mij was het vanaf dat moment duidelijk: mijn rolstoel en ik waren toch meer met elkaar verbonden dat ik dacht.  

De ommekeer

De grote ommekeer kwam toen een van onze medestudente Ton voorstelde om een gezamenlijke overlevingstraining te doen. Ton werkte bij Outward Bound, een trainingscentrum voor overlevingstrainingen voor zeevarende. Natuurlijk werd er gesproken over mijn beperkingen en hoe we daar met onze groep mee om moesten gaan. “Geen probleem, ik hou wel van avontuur” dacht ik. Eind september zouden we voor drie dagen vertrekken naar de Ardennen, diep in de bossen. Met de auto werden we gedropt in het bos aan een snel stromend riviertje. Het was al duidelijk herfst. Kou, regen en soms zelfs witte sneeuw was aan de orde van de dag. Mijn groepsgenoten hadden me met rolstoel en al getild om bij onze kampplaats te komen. Voor deze uitzonderlijke tocht had ik een gele zeilbroek gekocht om te voorkomen dat mijn beugels en korset nat konden worden. Al snel werd me duidelijk dat mijn rolstoel me in deze prehistorische wildernis me niet verder zou gaan helpen. De ondergrond is zeer ongelijk en met boomtakken en afgevallen bladeren bezaaid. Hierdoor kwam ik tot de beslissing dat ik zou plaats nemen op een omgevallen boomstam. In geval van nood kan ik me op mijn handen verslepen. Daarnaast kon ik me nu op de grond nuttig maken door te helpen met het opzetten van onze tent.

Onze tenten

Theo, Ashwin en ik zouden de tent delen. Nou ja, tent? Een soort zeil met in het midden de tentstok. Je was in ieder geval beschermd tegen wind en regen. Inmiddels lag de temperatuur rond het vriespunt. Ton en Miriam hadden inmiddels een groot kampvuur aangelegd in het midden van ons kampement van vijf tenten. Onze groep bestond uit 13 medestudenten (want niet iedereen durfde het avontuur aan). Maar mijn slogan is altijd geweest dat je alles een keer moet hebben meegemaakt. Rond het kampvuur werd ons eerste groepsgesprek gehouden. De bedoeling was dat de groep met kano’s de wilde rivier zou afvaren. Ik voelde hem al hangen want met mijn breekbare botten en een korsetbeugelapparaat van 6 kilo aan ijzer en leer zouden mijn kansen om dit tochtje goed door te komen erg klein zijn. In goed overleg is besloten dat ik het kampvuur brandende zou houden. Of je nu wil of niet: op dit soort momenten loop je wel tegen je beperkingen aan. Ik werd nog even geholpen om op een oude boomstam van een berk te gaan zitten. Wat fijn was, omdat ik hierdoor niet de hele tijd op de koude natte grond hoefde te zitten. Boven het kampvuur hadden we in een oude pan Turkse koffie gemaakt. Klinkt goed, maar helaas is dit gewoon gekookt water met een paar scheppen koffie erin. Om warm te blijven is het hartstikke goed, voor smaak iets minder. Hennie, een van mijn medestudenten, bood aan om bij mij te blijven. Ton, onze expeditieleider, vond dit niet goed. Want, en dat was ik met hem eens, hij vond dat iedereen zijn eigen grenzen moest leren kennen.

Moedig

Moedig zei ik:  “laat mij maar bij het vuur dan zorg ik dat het blijft branden en als jullie dan terug komen dan heb ik de koffie klaar”. Onze groep vertrok na instructies te hebben gehad van Ton, gehuld in waterdichte kleding zwemvesten en kajak helmen.

Aan het kampvuur

Nog een keer zwaaien ze naar me. Vanaf mijn boomstam kon ik zien hoe ze de rivier afvoeren. Het kampvuur bestond uit drie grote boomstammen die ondersteund werd door grotere en kleinere takken. De warmte die het kampvuur gaf was in de regenachtige omgeving behaaglijk. Maar toen realiseerde ik me pas echt wat alleen zijn betekent. Midden in de Belgische Ardennen: de bewoonbare wereld was zeker 25 km rijden. Dit was dan ook de eerste keer dat ik niet iemand om me heen had en alleen was met mijn gedachte.

Paniek

Een lichte paniek maakte zich me van me meester. Als je zo vaak iets gebroken hebt als ik probeer je altijd alles onder controle te hebben. Als ik in een kerk ben kijk ik of er geen steen uit het plafond los zit, stoepen scan ik op niet goed gelegde tegels. Ook de opritten controleer ik snel op steilheid enzovoort. Zo helemaal alleen in de wildernis voel ik me net als die jonge mensen met een beperking in Afrika die zich op handen en voeten moeten voortbewegen. Ik dacht: als ik nu iets breek in deze omgeving kan ik proberen mijn bot te spalken met berkenbast en takken en hopelijk kan ik dan de veters uit mijn schoenen gebruiken. Kort voor deze tocht heb ik een survivalboek gekocht van de SAS. Noodgevallen moet je niet opzoeken, maar je moet wel weten wat je moet doen. Al mijmerend in de regen realiseer ik me dat ik het vuur moet aanhouden want als ik bij deze kou geen warmte heb dan heb ik echt een probleem. Schuifelend over mijn boomstam pook ik het vuur nog wat op en gooi nog wat dikke takken op het vuur. Mijn teamgenoten zijn nu al twee uur weg en de regen veranderd langzaam in natte sneeuw. Om mij heen hoor ik het gekraak van een vallende boom. De dieren in het bos lopen langs mij heen.  De insecten uit de brandende boomstammen proberen zich te redden uit het vuur. Je weet niet wat je ziet. In de brandende takken zitten hele colonnes mieren, doodgravers en andere voor mij onbekende insecten. Drie meter achter me staat mijn rolstoel. Ik probeer me om te draaien, maar dan val ik achterover omdat de boomstam is gaan rollen. Mijn kont nog op de boomstam, mijn benen aan de ene kant en mijn hoofd aan de andere kant. Ik probeer mezelf op te trekken maar omdat mijn korst-beugelapparaat een soort van veel te zwaar ridderharnas is, kom ik op geen enkele manier meer rechtop.

brandend vuur

Kampvuur

Het einde?

De natte sneeuw daalt op me neer. Gelukkig draag ik een bril. Kijkend naar de hemel zie ik alle sneeuwvlokken op me afkomen. Dat moment was heel erg confronterend. Ik had gelukkig niets gebroken maar ik kon helemaal niets doen om mezelf uit deze situatie te bevrijden. Wat ik ook deed, ik zat vast in mijn normaal zo beschermende korset. Doordat ik een lange arm heb aan mijn linker kant kan ik bij mijn pet komen. Deze leg ik ter bescherming over mijn gezicht. Mijn andere arm is zo krom als wat en is meer geschikt voor het kleinere werk.

Ellende komt nooit alleen: nu rook ik weer een rubber lucht en realiseerde dat ik ondanks de kou toch wel warme voeten had. Ik kwam er al gauw achter dat de boomstam door mijn capriolen dichter naar het vuur was gerold. Het vuur had inmiddels de lijm van mijn voetzolen zacht gemaakt en ik realiseerde me dat ik weg moest.

Van huis uit ben ik een overlevingstype dus het zou me toch niet gebeuren dat ik zelfs een kampvuur niet kon overleven? Met alle kracht probeer ik door me af te zetten met mijn benen mijn kont van de boomstam te krijgen. Na veel pogingen lukt het me om iets verder van het vuur te komen. Liggend op mijn rug met mijn benen nogsteeds op de boomstam wacht ik af. Het vuur wordt steeds minder heet omdat ik geen brandstof meer kan toevoegen. Vechtend tegen mijn tranen want een man mag niet huilen. Ik vloek in mezelf: “waarom kan ik niet gewoon lopen, rennen en meedoen met de groep?” Het is de eerste keer dat ik moet bekennen dat ik het klote vind. De machteloosheid, kwaadheid en verdriet over deze constatering gaat over in angst want wat mij nu overkomt, kan onze groep ook overkomen. Zouden ze wel terug komen? Zitten ze nu zelf in een ziekenhuis? of misschien wel in een lokale kroeg aan een goed glas bier? Vergeten ze me? Mobiele telefoons hadden we nog niet en eerlijk gezegd heb ik ook geen flauw idee waar ik nu zit. Zouden er ook wilde dieren zijn? De stilte is adembenemend en nergens hoor ik menselijke geluiden. Alleen maar de geluiden van het bos en haar bewoners. De kou begint nu ook invloed te hebben; ik word rustiger en luister naar het kloppen van mijn hart, de sneeuw die op mijn bril spat en het spatten van het vuur, wat steeds minder wordt. De stilte en de eenzaamheid waren misschien nog wel confronterender dan het feit dat ik pijn had in mijn rug en steeds kouder en natter werd.  Mijn leven flitste voorbij. Ik denk aan al mijn vrienden die zijn overleden, vaak veel te jong en vaak in een ziekenhuisbed, in de Sint Maartenskliniek.

Je weet niet beter

Onze groepsleiding zei altijd: “als je vanaf je geboorte een handicap hebt is dat minder erg dan als je het later krijgt door ziekte of ongeluk.”  “Jij weet toch niet beter!” Dat laatste is waar. Maar ook ik droomde ervan dat ik in bomen kon klimmen en gewoon had kunnen lopen en geen korset had gehad. Dan had ik nu met de groep in een kano de rivier getrotseerd. Even liep er weer een zoute traan over mijn wangen. Hij vermengde zich met een sneeuwvolk en viel uiteindelijk in het gras. Nee, je handicap accepteer je nooit. Natuurlijk is de schok bij een ongeluk veel groter en intenser, maar de acceptatie problematiek gaat bij een veteraan als ik geleidelijker en bij iedere nieuwe levensfase loop je tegen nieuwe problemen op. Ik schrik op uit mijn gedachte want ik de verte hoor ik stemmen van mensen. Zou het de groep zijn?

Gered

Het was al aardig donker en het vuur was bijna uit. Ze zouden me toch wel terug vinden? Een half uur later ongeveer hoorde ik iemand naar me toe rennen. Het was Ton, onze expeditieleider, die uit de verte al zag dat er iets niet klopte.

Niet meer alleen

Met zijn hulp werd ik uit mijn benarde toestand gehaald en weer in mijn oude, vertrouwde rolstoel gezet. Snel werd het vuur met nieuwe brandstof voorzien en door de warmte van het vuur droogde mijn kleren op. De rest van de groep kwam er ook bij nadat ze de kano’s  hadden verzorgd. Miriam en Ton maakte de blikken erwtensoep open, deden ze in een grote pan en boven het vuur werd het warm gemaakt. Dat erwtensoep zo lekker kan  smaken. Onze verhalen werden bij het kampvuur in een groepsgesprek besproken. Het was de eerste keer dat ik zo dicht bij mijn gevoelens was geweest en nu deelde ik het ook nog met mijn groep. Ja, als dit overleven is dan weet ik nu wat er voor nodig is.

Turkse koffie

S’ avonds slapen we met zijn drieën in het tentje. De volgende morgen om 7.00 uur ontbijten we gezamenlijk. Het is nog steeds koud maar de Turkse koffie wordt steeds lekkerder. De groep besluit om te gaan abseilen. Ik durfde niet mee te doen, maar we besluiten om mij wel mee te nemen. 4 sterke mannen uit onze groep zouden mijn rolstoel, met mij er in, tillen naar het hoogste punt. De steile hellingen van de Ardennen beklimmen met een rolstoel is een overlevingstocht op zich. Mijn teamgenoten zeiden dat ik vertrouwen moest hebben en ze me niet zouden loslaten. Makkelijk kletsen…  ik wist wat er allemaal mis kon gaan en vertrouwen in de ander is mooi maar eigen regie blijft het beste. Uiteindelijk kwamen we gelukkig boven aan en ik liet mijn rolstoel naast een houten bankje zetten. Ik schoof vanuit de rolstoel over naar het groene houten bankje. Hier zat ik veiliger en steviger dan in mijn rolstoel. Het prachtige uitzicht over de hellingen van de Ardennen was adembenemend. De rest van de groep ging abseilen. De kreten van angst van de rest van de groep hoorde ik verder onder me. Op de een of andere manier deed me dat goed: ook zij kenden blijkbaar angst. Dat geeft toch weer een groepsgevoel. Ik genoot nu van de stilte. Zelfs de zon verwarmde mijn gezicht; mijn ervaring van gisteren had louterend gewerkt.

Inclusie Verenigt

Toen ik besloot om mijn eigen bedrijf te starten en me in te schrijven bij de Kamer van Koophandel realiseerde ik me dat ‘Inclusie Verenigt’ een uitvloeisel is van wat ik toen geleerd heb. 

Geef niet op. Emotie mag er zijn. Deel je emotie met anderen en geloof in het leven! 

Dialoog
 
Mari in gesprek met Mat Fraser (foto copyright EO)
 
“Als acteur kan ik mensen met een handicap een stem geven, maar tegelijkertijd word ik in de gehandicapten-ghetto gehouden”, vertelt Fraser. “Het omgaan met een beperking klinkt als iets heel individueels, maar dat is het denk ik niet”, concludeert Mari. “Het is een voortdurende dialoog met de mensen om mij heen, en dus met de samenleving. En dat maakt het tot een gedeeld dilemma voor ons allemaal – met en zonder handicap.”
 

Mari Sanders, ik ben het volledig met je eens. Ik kijk uit naar je derde en laatste aflevering waar je activisten in Europa gaat bezoeken.

 

Zorgeloos op vakantie in Twente!

Blog, Opiniestuk, , , , , , ,

Al weer enige tijd geleden kreeg ik een mailtje uit Enschede van twee heren die mij graag eens wilde spreken over inclusie, zorg, toerisme en Twente.

Mijn “kantoor” Café Anneke (Foto Ellen Spanjers)

Natuurlijk heb ik ze uitgenodigd op mijn kantoor Café Anneke in Wijchen. Inmiddels weet ik dat zaken doen in een Café een gouden greep is. Goede koffie, een lekker broodje en soms een borrel na afloop. Voordeel is dat ik Twents goed versta en de cultuur een beetje ken. Want mijn lieve vrouw Paula komt uit Glanerbrug. Regelmatig ook vakantie gehad in die omgeving die echt heel mooi is, dus keek ik uit naar het overleg met Henk en Elmer. Meteen aan het begin van het gesprek maar duidelijk gemaakt dat ook ik ondernemer ben. Het eerste adviesgesprek is gratis zolang de klant de koffie betaald  ;-).

Het doel van het gesprek was, om hun idee omtrent  toerisme voor iedereen, met mij te delen en te kijken hoe we hier in samen kunnen werken.

Inclusieconsultant

Voor mij als inclusieconsultant een boeiende gedacht zeker omdat ik in het verleden actief met dit thema bezig ben geweest op Ameland en in Friesland.

Enkele maanden na ons gesprek  is het zo ver en ben ik de samenwerking aangegaan met Twente. Natuurlijk willen we dat alle inwoners  en vakantiegangers van Twente gewoon mee kunnen doen in de maatschappij! Zeker nu de Nederlandse regering het VN-verdrag voor de rechten van mensen met een beperking heeft ingevoerd.

Inmiddels zijn er 8 geschikte zorgvakantieaccommodaties geselecteerd waar je op vakantie kunt. Samen met enkele ervaringsdeskundigen, aangevuld met mijn kennis over inclusie en toegankelijkheid, checken we de accommodaties. Maar nog belangrijker wat is er allemaal te zien en te doen in de omgeving.

Palthe Huis

Afgelopen week hebben we het Palthe Huis in Oldenzaal bezocht. Het is het woonhuis van de familie Palthe. Johannes Palthe, een predikant en grootgrondbezitter, kocht in de 18e eeuw de voormalige stadsboerderij die in de 17e eeuw was verbouwd tot een deftig woonhuis.

Netjes opgelost plezierige bijkomstigheid de deuren zijn standaard breed in deze oude huizen. (foto Dorien de Groot)

Drie generaties Palthe hebben in het Palthehuis gewoond, tot dat in 1928 de kleindochter van Johannes Palthe, Gulia Palthe, overleed en het huis een museum werd. Intussen is dit museum is al goed op weg zeker gezien de nieuwe aanbouw, waardoor ook het oude prachtige gebouw nu toegankelijk is.

Nieuwbouw inclusief rolstoeltoilet (foto Dorien de Groot)

Als je liefhebber bent van prachtig erfgoed is dit echt een aanrader.

Hier de website: https://palthehuis.nl/het-palthehuis/

Meer dan een drempeltje

Samen met Dorien de  Groot de toegankelijkheidscheck gedaan. Inclusief een rapportage met aanbevelingen en inmiddels naar het Palthe Huis verzonden. Advisering gaat natuurlijk over meer alleen over een drempeltje. Dat is het mooie van dit werk samen met de klant zoeken naar oplossingen.

Binnenkort naar Villapark Eureka in Deurningen en het ’t Borghuis in Losser

Gastvrij Twente met dank aan Danielle van der Stelt en Henk Abels. (foto Dorien de Groot)

Op basis van onze eerste ervaringen zien we veel potentie bij Oldenzaal en Twente.

Wil je zorgeloos op vakantie in Twente: kijk dan op www.zintenza.nl

 

Elmer en Henk de volgende keer trakteer ik! (foto Jan Troost)

Natuurlijk werk ik met www.inclusieverenigt.nl niet alleen in Twente maar in heel Nederland en soms in Vlaanderen bij onze Zuiderburen.

Dus zin in een lekker bakkie koffie?

 

 

 

 

 

 

#rolstoelroadmovie raakt me!

Blog, , , , , , , , , ,

Interview met regisseur Mari Sanders

Kort geleden mocht ik een interview doen met Mari Sanders, de regisseur van #rolstoelroadmovie, in onze studio bij Salto Amsterdam.

Mari Sanders in studio AparticipatieTV Amsterdam

Ik ben altijd al geïnteresseerd geweest in echte verhalen van bijzondere mensen. Dit was tevens voor mij de reden om met Aparticipatie.nl te beginnen.

Maar deze keer was het anders.

Ik volg deze “jonge regisseur” al een tijdje op afstand. Al tijdens ons voorgesprek merkte ik dat ik bewondering had voor de wijze waarop hij tegen de draad in uiteindelijk toch regisseur was geworden. De serie die nu bij de EO wordt uitgezonden is een groot succes. De combinatie van een reisprogramma en een onderzoek hoe mensen met een handicap leven in verschillende Europese landen werkt goed. Mari is ook niet bang om de vinger op de zere plek te leggen en te laten zien hoe toegankelijkheid, misstanden en soms handelingsverlegenheid in Europa gelijke kansen van mensen met een handicap in de weg staan. Maar ook hoe we nog vaak als medisch probleem worden gezien en nog te weinig als emancipatiebeweging.

Groot publiek

Mari zijn natuurlijke uitstraling in combinatie met zijn doorzettingsvermogen en heel belangrijk zijn humor maken het voor een groot publiek plezierig om naar te kijken. Zeker omdat het over Europa gaat en we in Nederland nog vaak denken dat het bij ons goed geregeld is. Zijn visie deel ik. Ik geef toe: ik ben inmiddels 2 keer zo oud als hij, maar tijdens ons gesprek in de studio voelde het toch een beetje of ik mezelf hoorde praten. Ik heb overigens zelf een keer als figurant mee gedaan in zijn korte film ‘Ontwaakt’. Iets wat ik normaal niet zo heel snel zou doen maar wat achteraf weer een top ervaring was.

Soms gaat het ook goed

Gelukkig heeft hij ook goede voorbeelden gevonden zoals Barcelona waar de Burgemeester gebruik heeft gemaakt van de Olympische spelen om Barcelona toegankelijk te maken. En in Zweden waar ze echt geloven dat mensen gelijke rechten hebben en de mensen daar ook de kansen voor bieden. 

mari in gesprek over onderwijs
Mari met de Italiaanse middelbare scholiere Bana en haar ‘speciale docent’ Marina. (Foto copyright EO)

Songfestival

Volgend jaar krijgen we het Songfestival in Nederland. De Burgemeester van de stad die dit krijgt toegewezen en de omroepen krijgen nu de kans om Barcelona te evenaren en het VN-Verdrag handicap als uitgangspunt te nemen. Advies inwinnen? Ik ben in te huren! Neem contact met me op. Zie: www.inclusieverenigt.nl

Mijn droom

Toen ik 14 was had ik ook een droom: ik wilde de wereld veranderen. Gehandicapten zaten toen nog op internaten en op Mytylscholen. Het gevecht om te emanciperen was nog maar net begonnen en ik wilde integreren. Een eigen huis, een vrouw, een baan en gewoon midden in de samenleving wonen net als iedereen. Omdat er nog geen opritje bij de stoep lag moesten we vechten om ieder gebouw. Ik kon geen stage krijgen toen ik Maatschappelijk werk wilde gaan doen. Na de MBO wilde ik HBO doen maar dat mocht niet van het GAK. Ik zou toch geen werk krijgen. Toen ik hoorde dat ook Mari moest vechten om zijn droom te verwezenlijken knapte er iets in me. Dat iemand als Mari bijna één generatie jonger als ik nog steeds een zelfde gevecht moest voeren, zeker in de periode dat hij op de Mytylschool zat, vond ik stuitend.

Interview met Mari Sanders bij AparticipatieTV

Uiteindelijk is het ons allebei gelukt onze droom verwezenlijken. Ik hoop dat veel mensen uit deze serie de moed en inspiratie vinden om door te gaan. Want deze serie laat zien dat we ook in Nederland nog wat te doen hebben. Misschien idee voor nieuwe serie?

Dus allemaal kijken: 22 en 29 mei NPO 2 om 20.25! 

 

Broeders en zusters vergeef me!

Blog, , ,

Disability activist

Er wordt gefluisterd dat ik een “disability activist” zou zijn en dat ik lid zou zijn van de beweging voor gehandicaptenrechten. Dit is een wereldwijde sociale beweging om gelijke kansen en gelijke rechten voor alle mensen met een handicap te waarborgen. In dit tijdsgewricht, waar activisme als negatief wordt gezien en vaak extremistisch, wil ik mijn visie met jullie delen.

Ik voel de behoefte om te biechten

ADAPT

Katholiek internaat

Ondanks dat ik Hervormd opgevoed ben, ben ik in 1971 in een Katholiek internaat terecht gekomen. De Congregatie dochters van Maria en Joseph (in de volksmond de Zusters van de Choorstraat ) hadden de Sint Maartenskliniek gerealiseerd. Op mijn 12e ben ik hier terecht gekomen.

De kapel Maartenskliniek

Een internaat waar ik samen met nog 120 andere jongeren met een handicap kwam te wonen. Afgesloten van de samenleving. Letterlijk met een hek eromheen. Al vanaf de eerste dag dat ik er woonde voelde ik dat het niet oké was. Mensen met een handicap in apartheid laten opgroeien is fout. Dit gevoel werd versterkt toen ik lid werd van de Actiegroep Integratie Gehandicapten, en toen ik een document van de VN in handen kreeg over mensenrechten en handicap wist ik het zeker. Ik zou me gaan inzetten voor de gehandicaptenbeweging. Mijn doel was om het internaat tot de laatste steen af te breken. Niet omdat ik het niet in mijn zin had bij de Zusters, de groepsleiding en mijn medebewoners. Maar omdat ik tot in het diepst van mijn vezels geloofde dat we moesten integreren in de samenleving. Tijdens mijn eerste demonstratie bij Cultureel Centrum de Lindenberg en in 1980 de bezetting van de Lindenberg wist ik dat actie een van de middelen was om beweging te krijgen in vaak vastgeroeste structuren.

Opleiding

Zelfs bij de keuze voor mijn opleiding heb ik me hierdoor laten inspireren. Als revalidant merkte ik dat ondanks dat ik samen met een actiegroepje binnen het internaat probeerde zaken te veranderen, ik geen poot aan de grond kreeg. 

kaft boek politiserende hulpverlening
Kaft boek Bert de Turck politiserende hulpverlening

Het boek ‘Politiserende hulpverlening’ van Bert de Turck gaf voor mij de oplossing. Een individueel probleem heeft ook bijna altijd een sociaal en economische achtergrond. Buiten de ondersteuning van het individu kan de hulpvrager zélf ook iets proberen te veranderen aan de maatschappelijke omstandigheden.

Ik geloofde in een samenleving waar iedereen dezelfde rechten had of je nu een handicap had of niet. Al jong nam ik het besluit om hier mijn levenswerk van te maken. Actie is daar een van de middelen voor. Nijmegen was en is nog steeds een linkse stad en in de jaren zeventig was er ook een soort van ‘wij-gevoel’. Ik werd lid van de werkgroep ‘nieuwe levensstijl’ opgezet door een Priester waar groepen zoals Winawan (Surinaamse beweging), het COC, de vrouwenbeweging en diverse minderheidsgroepen gezamenlijk optrokken vanuit de gehandicaptenbeweging (Werkgroep Integratie Gehandicapten). Samen voorlichting geven op scholen en de politiek proberen te beïnvloeden. Hier realiseerde ik me dat we met mensenrechten breed moeten werken. Maar ook dat ik voor mezelf een keuze moest maken om me er 100% voor in te zetten.

De echte ommekeer

De eerste schooljaren in mijn jeugd de jaren zestig woonde ik in Dordrecht, ging ik naar een gewone Gereformeerde school en woonde in een arbeiderswijk tussen alle “gewone” mensen.

Klassen foto Groen van Prinstererschool 1964 (Sta er niet op lag in ziekenhuis)

Tot het moment in 1966 dat alle kinderen met een handicap van de ‘gewone’ scholen werden afgehaald en werden overgebracht naar de net nieuwe Mytylscholen (1966). Weg uit de “gewone” wereld. Ik denk nu dat dát moment de ommekeer is geweest. Ik werd niet alleen gescheiden van mijn lopende vrienden uit de klas maar ik ben daardoor ook contacten kwijt geraakt in mijn buurt.

Mijn doel

Na mijn opleiding heb ik vaak binnen de belangenbehartiging mogen werken op lokaal, provinciaal, landelijk en Europees niveau.

Ik heb veel verschillende functies mogen bekleden van activiteitenbegeleider tot voorzitter/extern directeur bij de CG Raad. Van coördinator wijkcentrum tot voorlichter op scholen. Als middel: politieke lobby, persvoorlichting, debatten, artikelen, lezingen, theater en film. Maar ook infiltreren in belangrijke adviesorganen. En ik geef toe: soms ook ludieke acties zoals met Terug naar de bossen en bij Makkers Unlimited.

Maatschappelijk ondernemer

Nu ben ik op mijn 61ste jaar maatschappelijk ondernemer met nog steeds dezelfde drive. Als moderator, inleider en filmer kom ik nu aan mijn inkomen. Wil je een grijze muis? dan moet u niet bij mij zijn.

Jan naast lijkkist theater
Activist tot in de kist

Ik geloof nog steeds in een samenleving voor iedereen en in een stukje van mij huist nog steeds een activist. Ik vrees dat dat zal blijven tot in de kist.

Mocht ik ooit iemand voor de schenen of tegen de hakken hebben gereden: Ik bied bij deze u mijn nederigste excuses aan.

Theatergroep Aaibaarheids factor 10 .De biecht

Na deze biecht kan ik weer verder met datgene te doen wat nodig is.

Heeft u interesse in een moderator/spreekstalmeester of een lezing over het VN Verdrag en de historie van de gehandicaptenbeweging? Neem dan gerust contact op.

Jan Troost

www.inclusieverenigt.nl

jan@inclusieverenigt.nl

0651384569

 

Gastblog Alexander Grassi: Bewindvoering onder hoog BTW tarief absurd!

Gastblog, , , , , ,

Politiek gaat ook om praktische oplossingen en logische nadenken.

tekening hoe de overheid mensen met schulden nog verder uitkleed.
Tekening Jochem Galema

Jan vraagt mij soms, “Alexander jij bent politiek actief, nietwaar. Als jij een maatregel zou mogen nemen ?

“Alexander: “Actief betekent niet dat ik iets te zeggen heb, maar ik mag wel iets vinden “

“ Het is toch van de zotte dat op beschermingsbewind  onder het hoge BTW valt. Daarom mijn oproep aan de Nederlandse pers”

Wie roept de Staatssecretaris op het matje?

“Leuker kunnen we het niet maken, makkelijker wel

Ik denk dan Geachte heer Menno Snel doe dat dan ook. Het kan iedere vrijdag tijdens de ministerraad worden afgetikt.

Den Haag  Staatssecretaris financieren Menno Snel

U zegt: ‘In het regeerakkoord zitten een hoop maatregelen, waarvan ik vind dat het hoog tijd is dat we ze nemen, omdat ons land er beter van wordt. Zoals die op het gebied van btw. Schaf alstublieft  per direct de btw op beschermingsbewind af. Belasting Toegevoegde Waarde en dan ook nog het hoge tarief.

Commercieel beschermingsbewind is geen gezonde bedrijfstak.. Als beschaafd land moet je dit niet willen. Hier moet direct een einde aan komen, maar ja we hebben nu éénmaal richtlijnen en WETTEN.

Wet wijziging curatele, beschermingsbewind en mentorschap

Geldend van 01-01-2015 t/m heden

Artikel V

Curatoren als bedoeld in artikel 383, zevende lid, bewindvoerders als bedoeld in artikel 435, zevende lid, en mentoren als bedoeld in artikel 452, zevende lid, van Boek 1 van het Burgerlijk Wetboek, die voor het tijdstip van inwerkingtreding van artikel I, onderdelen E, P en AA, zijn benoemd, hebben tot twee jaar na dat tijdstip de gelegenheid om aan de in genoemde bepaling bedoelde kwaliteitseisen te voldoen.

Kamervragen

Want bijvoorbeeld ook de vragen van de leden Jasper van Dijk en Van Nispen (beiden SP) aan de Staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en de Minister voor Rechtsbescherming over “schuldenaars onder schrikbewind (ingezonden 14 mei 2018)” laten zien dat het commercieel beschermingsbewind een probleem, maar dat de oplossing niet a la minute op tafel ligt.

Dus de bewindvoerder kan rustig doorgaan.

Vervolgens is de trieste conclusie dat er een explosieve groei is geweest van het aantal Nederlanders dat onder bewind wordt gesteld. Het financiële lot van 242 duizend Nederlanders ligt nu in handen van private bewindvoerders. De kosten voor gemeenten rijzen de pan uit. Ook de rechtspraak gaat gebukt onder het grote aantal zaken. Is de conclusie van platform voor onderzoeksjournalistiek Investico en Nieuwsuur op basis van onderzoek dat zij deden voor onder andere De Groene Amsterdammer.

Dit kan niet de bedoeling zijn!

Commercieel beschermingsbewind bij mensen die bijna geen cent te makke hebben gaat dus over veel geld. Schrik niet: 500.000.000 (500 miljoen is een voorzichtige schatting).De branche zal vechten tegen iedere poging hun beschikking af te nemen dus dat zal helaas wel enige tijd duren,

Wat Menno wel direct in gang kan zetten is het afschaffen van de Belasting Toegevoegde Waarde, dat is heel eerlijk want commercieel beschermingsbewind bij mensen die niets hebben heeft nul komma nul toegevoegde waarde.

Foto Alexander Grassi

Alexander Grassi is lid van de VVD en actief in Amsterdam.

Initiatiefnemer medische bijsluiter

Samen met Jan Troost initiatiefnemer voor AparticipatieTV Amsterdam

Amsterdam, 10 mei 2019